Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
| Thần thoại Hy Lạp |
|---|
| Các vị thần |
|
| Các anh hùng |
|
| Chủ đề liên quan
|
Thần thoại Hy Lạp được thể hiện rõ ràng trong tập hợp đồ sộ những truyện kể, và trong các tác phẩm nghệ thuật tượng trưng Hy Lạp, chẳng hạn các tranh vẽ trên bình gốm và các đồ tế lễ. Thần thoại Hy Lạp cố gắng giải thích nguồn gốc của thế giới, và kể tỉ mỉ về cuộc đời và các cuộc phiêu lưu của một tập hợp đa dạng những vị thần, nữ thần, anh hùng và những sinh vật thần thoại. Những truyện kể này đầu tiên được truyền miệng bằng thơ ca; ngày nay các thần thoại Hy Lạp chủ yếu được biết thông qua văn học Hy Lạp.
Những tư liệu văn học Hy Lạp lâu đời nhất được biết, hai anh hùng ca Illiad và Odyssey của Hómēros, tập trung vào các sự kiện liên quan tới Cuộc chiến thành Troia. Hai trường ca của người gần như cùng thời với Hómēros là Hesiod, Thần phả và Công việc và Ngày, chứa những ghi chép về nguồn gốc của thế giới, sự kế tục quyền lực của các vị thần, các thế hệ loài người, nguồn gốc các tai họa của con người cũng như gốc tích của các nghi lễ hiến tế. Những truyện thần thoại cũng được bảo tồn trong các bài ca cùng thời Hómēros (Homeric Hymns), các đoạn của “Tập Anh hùng ca” (Epikos Kyklos) liên quan tới chiến tranh Troia, các vở bi kịch ở thế kỉ V trước CN, các bài viết và thơ của các học giả thời Hy Lạp hóa và cả các tài liệu trong thời đại đế quốc La Mã bởi các nhà văn như Plutarchus và Pausanias.
Các phát hiện khảo cổ học là một nguồn cung cấp nữa về các chi tiết trong thần thoại Hy Lạp, với các thần và anh hùng được mô tả nổi bật trong trang trí của nhiều đồ tạo tác. Các họa tiết trên đồ gốm của thế kỉ 8 trước CN mô tả những cảnh trong cuộc chiến thành Troia cũng như các kỳ công của Herakles, nhiều trong số đó có niên đại sớm hơn các tư liệu văn học trong cùng chủ đề[2]. Thần thoại Hy Lạp đã có một ảnh hưởng bao trùm trên văn hóa, văn học, nghệ thuật phương Tây và vẫn duy trì như một phần của di sản và ngôn ngữ phương Tây. Nhiều nhà thơ và nghệ sĩ từ các thời kỳ từ cổ đại tới hiện đại đã lấy cảm hứng từ thần thoại Hy Lạp và khám phá những ý nghĩa và tính thích đáng đương thời trong những chủ đề thần thoại này[3].
Nguồn tư liệu
Thần thoại Hy Lạp được biết đến ngày nay chủ yếu từ văn học Hy Lạp và những thể hiện trên các vật tạo tác có từ thời kỳ Kỷ hà (Geometric period) cuối Hy Lạp tăm tối trong nghệ thuật Hy Lạp, có từ sớm nhất là khoảng 800-900 năm trước CN[4].Các tư liệu văn học
Các truyện kể thần thoại đóng một vai trò quan trọng trong hấu hết mọi thể loại của văn học cổ Hy Lạp. Tuy nhiên, chỉ có một cuốn sổ tay ghi chép thần thoại tổng quát duy nhất của thời Hy Lạp cổ đại còn tồn tại đến ngày nay, đó là cuốn Bibliothēkē ("thư viện") của Ngụy Appollodorus. Công trình này nỗ lực giải hòa những sự tích mâu thuẫn nhau của các nhà thơ đương thời và cung cấp một tóm tắt lớn về thần thoại Hy Lạp truyền thống và các truyền thuyết anh hùng[5]. Apollodorus của Athena sống trong khoảng 180–120 tr.CN và viết nhiều bài về chủ đề này. Các bài viết của ông được cho là làm nên nền tảng của tuyển tập; tuy nhiên cuốn Thư viện này thảo luận những sự kiện xảy ra rất lâu sau khi ông qua đời, do đó được gọi là tác phẩm Ngụy Appollodorus (Pseudo-Apollodorus).
Các bài thơ trữ tình thường mượn chất liệu từ thần thoại, nhưng cách xử lí của nó ít mang tính tường thuật mà mang tính tượng trưng nhiều hơn. Các nhà thơ của trào lưu này bao gồm Pindar, Bacchylides, Simonides, các nhà thơ điền viên như Theocritus và Bion, liên quan tới các đoạn thần thoại riêng lẻ[7]. Thêm nữa, huyền thoại đã là trung tâm của sân khấu Athena cổ điển. Các tác gia bi kịch Aeschylus, Sophocles, và Euripides lấy hầu hết các cốt truyện của họ từ thần thoại của thời đại anh hùng và chiến tranh Troia. Nhiều câu chuyện bi kịch vĩ đại (ví dụ Agamemnon và lũ trẻ, Oedipus, Jason, Medea, vân vân) mang lấy hình thức kinh điển của chúng trong những vở bi kịch này. Nhà hài kịch Aristophanes cũng sử dụng thần thoại, trong vở Những con chim và Những con ếch[8].
Các nhà sử học Herodotus và Diodorus Siculus, cùng các nhà địa lí Pausanias và Strabo, những người đã du hành khắp trong thế giới Hy Lạp và ghi chép các câu chuyện họ nghe được, cung cấp rất nhiều huyền thoại và truyền thuyết địa phương, cũng thường ghi lại những biến thể ít được biết đến[7]. Đặc biệt Herodotus đã tìm kiếm những truyền thống khác nhau mà ông giới thiệu và đã tìm thấy những nguồn gốc thần thoại hay lịch sử trong sự đối chiếu giữa Hy Lạp và phương Đông[9] và trên cơ sở đó, Herodotus cố gắng hòa giải các nguồn gốc và hỗn hợp các quan niệm văn hóa khác nhau.
Thơ ca của các thời kỳ Hy Lạp hóa và La Mã chủ yếu được sáng tác như những thực hành văn chương hơn là tín ngưỡng. Tuy nhiên, nó chứa đựng những chi tiết quan trọng bị thất lạc. Thể loại này bao gồm các công trình của:
- Các nhà thơ La Mã Ovid, Statius, Valerius Flaccus, Seneca, và Virgil với lời bình của Servius.
- Các nhà thơ Hy Lạp của Hậu kỳ Cổ đại: Nonnus, Antoninus Liberalis, và Quintus Smyrnaeus.
- Các nhà thơ Hy Lạp thời kỳ Hy Lạp hóa:Apollonius của Rhodes, Callimachus, Ngụy Eratosthenes, và Parthenius.
- Các nhà tiểu thuyết cổ đại như Apuleius, Petronius, Lollianus, và Heliodorus.
Cuối cùng, Arnobius và một số nhà văn Hy Lạp thuộc Byzantine cung cấp những chi tiết quan trọng về thần thoại do chúng liên hệ với những tác phẩm Hy Lạp sớm hơn mà nay đã mất. Những tác phẩm bảo quản thần thoại này bao gồm một cuốn từ điển của Hesychius, Suda, và các luận văn của John Tzetzes và Eustathius. Tuy nhiên chúng mang nặng quan điểm giáo huấn Thiên Chúa giáo về thần thoại Hy Lạp, được tóm tắt trong câu nói, en panti muthōi kai to Daidalou musos ("Trong mọi huyền thoại luôn có một sự ô uế của Daidalos")[10].
Các tư liệu khảo cổ
Các họa tiết kỷ hà trên đồ gốm của thế kỷ 8 trước CN mô tả các cảnh trong cuộc chiến Troia, cũng như các cuộc phiêu lưu của Herakles.[2] Các miêu tả bằng hình này về thần thoại quan trọng vì hai lí do. Thứ nhất, nhiều thần thoại Hy Lạp được ghi nhận trên các lọ, vại sớm hơn các nguồn văn học: về mười hai kỳ công của Herakles, chẳng hạn, chỉ có cuộc phiêu lưu Cerberus xuất hiện trong các văn bản đồng đại[11]. Hơn nữa, trong các tư liệu hình ảnh đôi khi xuất hiện những mô tả thần thoại hay các trích đoạn thần thoại không được nhắc đến bởi bất kì nguồn tư liệu văn học hiện còn nào. Trong một số trường hợp, mô tả sớm nhất được biết về một huyền thoại trong nghệ thuật kỷ hà vượt trước mô tả sớm nhất trong văn học cổ đại hàng vài thế kỉ[4]. Trong các thời Cổ đại (khoảng từ 750 tới 500 tr.CN), Cổ điển (khoảng 480–323 tr.CN), và Hy Lạp hóa (323–146 tr.CN), các trích đoạn thần thoại như của Hómēros mới xuất hiện, bổ sung vào các bằng chứng văn học hiện tồn[2].
Tổng quan về lịch sử thần thoại
Thần thoại Hy Lạp thay đổi theo thời gian để phù hợp với sự biến đổi của văn hóa Hy Lạp, khiến cho các huyền thoại, vừa công khai vừa trong những giả định hiểu ngầm của nó, là bản ghi chép những biến đổi của thời đại. Trong các hình thức văn học còn tồn tại đến nay của thần thoại Hy Lạp, hầu hết được tìm thấy trong những biến động không ngừng, là có tính chính trị đậm nét, như Cuthrbertson đã chỉ ra[12].Những người đến cư trú sớm ở bán đảo Balkan là những cư dân nông nghiệp tin vào thuyết vật linh, gán một linh hồn cho mọi khía cạnh tự nhiên. Về sau, những linh hồn mơ hồ này được mang hình dạng con người và tham dự vào thần thoại địa phương như các vị thần[13]. Khi các bộ lạc từ phương bắc bán đảo Balkan tới xâm lược, họ đem tới một chư thần mới, dựa trên sự chinh phục, sức mạnh, anh dũng trong cuộc chiến, và chủ nghĩa anh hùng bạo lực. Các vị thần cũ của thế giới nông nghiệp hòa trộn với những vị thần của những kẻ xâm lược hùng mạnh hơn này hoặc chìm vào quên lãng[14].
Sau giai đoạn trung kỳ Cổ đại, các huyền thoại về mối quan hệ giữa các nam thần và nam anh hùng trở nên phổ biến hơn, chỉ ra sự phát triển song song của thói đồng tính nam (eros paidikos, παιδικὸς ἔρως) ở Hy Lạp cổ đại, được cho là xuất hiện khoảng năm 630 tr.CN. Cho đến cuối thế kỉ thứ năm tr.CN, các nhà thơ đã gán ít nhất một eromenos, một thiếu niên làm bạn tình, cho mỗi vị thần quan trọng (trừ Ares), cũng như nhiều nhân vật truyền thuyết[15]. Các huyền thoại tồn tại trước đó, như về Achilles và Patroclus cũng bị khoác lên tính chất đồng tính luyến ái[16]. Trước hết là các nhà thơ Alexandria, sau phổ biến hơn các nhà ghi chép thần thoại văn học ở thời kì đầu Đế chế La mã, thường sửa lại các truyện kể về các nhân vật thần thoại Hy Lạp theo phong cách này.
Thành tựu của thơ ca sử thi là tạo ra các tập truyện và, kết quả là, đã phát triển một ý nghĩa mới cho niên đại thần thoại. Do đó thần thoại Hy Lạp mở ra như một chặng trong sự phát triển của thế giới và nhân loại[17]. Trong khi những mâu thuẫn trong các truyện kể này làm cho không thể lập một niên biểu tuyệt đối cho chúng, một bảng niên đại gần đúng có thể nhận diện được. "Lịch sử thế giới" thần thoại này có thể chia làm ba hay bốn thời kì lớn:
- Thần thoại về nguồn gốc hay ‘'thời đại của các vị thần’’ (các Thần phả, "sự ra đời các vị thần"): các huyền thoại về nguồn gốc của thế giới, các vị thần và loài người.
- Thời đại thần và người sống hòa vào nhau một cách tự do: những truyện kể về những sự tương tác đầu tiên giữa các thần, á thần và loài người.
- Thời đại của các anh hùng, khi mà hoạt động của thần thánh bị hạn chế hơn. Truyền thuyết anh hùng cuối cùng và lớn nhất là cuộc chiến thành Troia và hậu chiến (được một số nhà nghiên cứu tách ra thành thời đại thứ tư)[18].
Thời đại của các vị thần
Khởi thủy vũ trụ và vũ trụ luận
Mô-típ mâu thuẫn cha-con được lặp lại khi Cronus phải đối đầu với con trai, Zeus. Bởi Cronus phản bội cha mình, ông lo sợ con cái mình cũng làm như vậy, và mỗi lần Rhea sinh con, ông bắt lấy đứa trẻ và nuốt vào bụng. Rhea ghét điều này và lừa ông bằng cách giấu Zeus và quấn một hòn đá trong chiếc khăn tã, thứ mà Cronus nuốt. Khi Zeus đủ lớn, ông cho Cronus uống một thứ thuốc mê khiến ông ta nôn mửa, tuôn những đứa trẻ khác của Rhea ra ngoài cùng với hòn đá, vốn nằm trong dạ dày Cronus bấy lâu. Zeus sau đó đương đầu với Cronus trong một cuộc chiến kéo dài mười năm tranh ngôi chúa tể các vị thần, thường được gọi là cuộc chiến với các Titan (Τιτανομαχία, Titanomachía) do phần lớn các Titan tham chiến ở phe Cronus. Cuối cùng, với sự giúp đỡ của các Cyclope (mà Zeus giải phóng từ Tartarus), Zeus và các anh chị em đã chiến thắng, trong khi Cronus và các Titan bị quẳng xuống giam ở Tartarus[25].
Tư tưởng Hy Lạp sớm nhất về thi ca đã coi các thần phả là thể loại thơ nguyên mẫu - hay những "mythos" nguyên mẫu - và qui cho nó những quyền năng pháp thuật. Orpheus, thi sĩ nguyên mẫu, cũng là ca sĩ nguyên mẫu của các khúc ca thần phả, thứ mà ông dùng để làm yên biển cả và những cơn bão trong tập Argonautica của Appollinus, và dịch chuyển những trái tim sắt đá của các vị thần âm phủ khi xuống gặp Hades. Khi Hermes phát minh ra đàn lia trong Khúc ca Hómēros cho Hermes, điều đầu tiên mà ông làm là hát về sự ra đời các vị thần[28]. Thần phả của Hesiod không chỉ là ghi chép đầy đủ nhất còn tồn tại về các vị thần, mà còn là ghi chép đầy đủ nhất còn tồn tại về chức năng của thi sĩ cổ đại, với lời cầu khẩn mào đầu dài tới các Nàng Thơ. Thần phả cũng là chủ đề của nhiều bài thơ đã mất, bao gồm những bài thơ được gán cho Orpheus, Musaeus, Epimenides, Abaris, và các nhà tiên tri huyền thoại khác, thứ được dùng trong các phép tẩy uế cá nhân và các nghi thức thần bí. Có những dấu hiệu cho thấy rằng Plato quen thuộc với phiên bản nào đó của thần phả Orpheus[29]. Tuy nhiên, các nghi thức và xác tín tôn giáo đòi hỏi một sự im lặng cũng như bản chất của văn hóa không được tường thuật bởi những thành viên trong xã hội trong khi nó được tạo dựng. Sau khi nó ngừng trở thành những xác tín tôn giáo, ít người biết về các nghi lễ và nghi thức. Nhưng những sự tượng trưng ám chỉ thường xuất hiện với những khía cạnh tương đối công khai.
Những hình ảnh lưu lại trên đồ gốm và các tác phẩm nghệ thuật tôn giáo được diễn giải, và có lẽ thường bị diễn giải sai trong những sự tích và huyền thoại đa dạng. Một vài đoạn của những công trình này tồn tại trong những trích dẫn các triết gia tân-Plato (neoplanist) và các mẩu giấy papyrus được khai quật gần đây. Một trong những mẩu này, Derveni papyrus, nay chứng tỏ rằng ít nhất ở thế kỉ 5 trước CN một bài thơ thần phả-khởi thủy của Orpheus đã tồn tại[30].
Những nhà vũ trụ luận triết học đầu tiên đã phản ứng lại, hoặc đôi khi xây dựng trên, các quan niệm thần thoại phổ biến vốn tồn tại trong thế giới Hy Lạp một thời gian. Một vài trong số các quan niệm này có thể lượm lặt từ thơ ca của Hómēros và Hesiod. Trong sử thi Hómēros, Trái Đất được xem như một đĩa phẳng trôi nổi trên con sông của Oceanus và bao phủ bởi một bầu trời dạng bán cầu với mặt trời, mặt trăng, và các ngôi sao. Mặt trời (Helios) đi ngang qua bầu trời như một người đánh xe và chèo quanh Trái Đất trong một cái bát bằng vàng ban đêm. Mặt Trời, trái đất, bầu trời, con sông và làn gió có thể xuất hiện trong những lời cầu nguyên và được gọi lên để tuyên thề. Các rạn nứt tự nhiên thông thường được coi như những lối vào cung điện dưới mặt đất của Hades và các tiền bối của ông, cung điện của người chết[31]. Những ảnh hưởng từ những văn hóa khác cũng luôn luôn tạo ra những chủ đề mới.
Chư thần Hy Lạp
Trong tập hợp đồ sộ các huyền thoại và truyền thuyết mà thần thoại Hy Lạp chứa đựng, các vị thần bản địa đối với dân Hy Lạp được mô tả có cơ thể căn bản như người nhưng được lí tưởng hóa. Theo Walter Burkert, đặc tính xác định của thuyết nhân hình (anthropomorphism) Hy Lạp đó là "những vị thần Hy Lạp là những cá nhân, không phải những sự trừu tượng, như tư tưởng hay quan niệm"[36]. Bất kể dưới hình thức nền tảng nào, các vị thần Hy Lạp cổ luôn có những năng lực phi thường: đáng chú ý nhất, các vị thần không bị bệnh tật, và họ không thể bị thương trừ trong những hoàn cảnh hi hữu. Những người Hy Lạp xem tính bất tử như đặc trưng phân biệt của các vị thần; tính bất tử này, cũng cũng sự trẻ trung vĩnh viễn, được đảm bảo bởi việc sử dụng liên tục nectar và ambrosia - những đồ ăn thức uống của riêng các vị thần, khiến cho dòng máu thần thánh được thay mới trong huyết quản của họ[37].
Mỗi vị thần xuất thân từ một phả hệ riêng, theo đuổi những mối quan tâm khác nhau, có một thẩm quyền nhất định, và có cả một cá tính độc nhất; tuy nhiên, những mô tả này nảy sinh từ vô số những biến thể cổ xưa có tính địa phương, mà chính chúng không luôn luôn nhất trí với nhau. Khi các vị thần được nhắc đến trong thơ ca, lời cầu nguyện hay lễ tế, họ thường được liên hệ bởi một tổ hợp các tên gọi và tính ngữ, thứ xác định họ bởi những sự khác biệt này (tên gọi, tính ngữ) với các biểu diễn khác về chính họ (ví dụ, Apollo Musagetes - "Apollo, chỉ huy các Muse" gắn với vai trò thần nghệ thuật, trong khi Apollo Argyrotoxus - "Apollo, vị thần với cung bạc" ứng với vai trò thần săn bắn). Tương tự, thuộc ngữ có thể xác định một khía cạnh đặc biệt và có tính địa phương của vị thần, và đôi khi được cho là cổ xưa ngay từ thời Cổ điển của Hy Lạp.
Hầu hết các vị thần liên hệ với những khía cạnh riêng của đời sống. Chẳng hạn, Aphrodite là nữ thần của tình yêu và vẻ đẹp, Ares là thần chiến tranh, Hades - thần của âm phủ, và Athena - nữ thần của trí tuệ và dũng cảm[38]. Một vài vị thần, chẳng hạn Apollo và Dionysus, bộc lộ cá tính phức tạp và trộn lẫn nhiều chức năng, trong khi những người khác, chẳng hạn như Hestia (nghĩa đen là "lò sưởi") hay Helios (nghĩa đen là "mặt trời"), có ít hiện thân hơn. Các đền thờ Hy Lạp quan trọng nhất thường dành cho một số lượng giới hạn các thần, là tâm điểm của các lễ tế của toàn thể Hy Lạp. Tuy nhiên xảy ra phổ biến việc các khu vực và ngôi làng riêng biệt có những tín ngưỡng của riêng họ cho các vị thần nhỏ hơn. Mặt khác, nhiều thành phố cũng vinh danh các vị thần nổi tiếng bằng các những lễ tế đặc biệt của địa phương liên hệ những huyền thại dị thường không được biết đến ở nơi khác. Trong kỉ nguyên anh hùng, tín ngưỡng anh hùng (hoặc bán thần) bổ sung thêm vào các tín ngưỡng thờ thần thánh.
Thời đại của các vị thần và con người
Bắc cầu giữa thời đại chỉ có các vị thần và thời đại mà sự can thiệp của thần thánh vào đời sống con người bị hạn chế là một thời đại chuyển giao trong đó các vị thần và con người sống lẫn với nhau. Đó là những ngày đầu của thế giới khi các nhóm dân cư trộn lẫn với nhau tự do hơn trước kia. Hầu hết các sự tích này về sau được kể lại trong tập ‘’Biến hình’’ (Metamorphoses) của Ovid và chúng thường được chia làm nhóm chính theo chủ đề: những sự tích về tình ái, và những sự tích về sự trừng phạt[39].
Loại thứ hai (các sự tích về sự trừng phạt) bao gồm sự chiếm đoạt hoặc phát minh ra những vật phẩm văn hóa quan trọng nào đó, như khi Prometheus đánh cắp lửa từ các vị thần, hoặc Tantalus cắp thức ăn từ bàn ăn của Zeus để đem cho thần dân của riêng ông – tiết lộ cho họ các bí mật của thần linh, hoặc khi Prometheus hoặc Lycaon phát minh ra hiến tế, khi Demeter dạy nông nghiệp và các bí thuật cho Triptolemus, hoặc khi Marsyas phát minh ra sáo aulos và đem tới tranh tài âm nhạc với Apollo. Ian Morris xem các phiêu lưu của Prometheus là "một đoạn giữa lịch sử các thần và lịch sử loài người"[42]. Một đoạn giấy papyrus khuyết danh, có niên đại thế kỉ 3, minh họa sinh động sự trừng phạt của Dionysus đối với vua xứ Thrace, Lycurgus, người nhận ra vị thần mới quá muộn, dẫn tới những hình phạt thảm khốc kéo dài tới cả cuộc sống ở thế giới bên kia[43]. Truyện kể về sự xuất hiện của Dionysus để thành lập sự tôn thờ ông ở Thrace cũng là chủ đề của bộ ba kịch Aeschylus[44]. Trong một bi kịch khác, “Nữ tu Thần Rượu Nho” của Euripides, vua của Thebes, Pentheus, bị trừng phạt bởi Dionysus, bởi ông đã thiếu tôn trọng và điều tra các Maenad, tức những người phụ nữ tôn sùng thần[45].
Thời đại các anh hùng
Thời đại mà các anh hùng sống được biết đến dưới tên Thời đại Anh hùng (tiếng Anh: heroic age)[48]. Thơ ca sử thi và phổ hệ tạo nên những tập truyện tập hợp xung quanh những anh hùng hoặc sự kiện đặc biệt vào hình thành mối quan hệ dòng tộc giữa các anh hùng của các truyện kể khác nhau; do đó chúng sắp xếp các truyện kể thành một chuỗi liên tục. Theo Ken Dowden, "có cả một hiệu ứng trường thiên: chúng ta có thể theo dõi số phận của một số dòng tộc trong những thế hệ liên tiếp nhau"[17].Sau sự nổi lên của tín ngưỡng anh hùng, các vị thần và các anh hùng thiết lập phạm vi tế lễ và cùng được cầu khấn trong các lời thề và các lời cầu nguyện gửi tới họ[49]. Trái với thời đại các vị thần, trong thời đại anh hùng việc xếp thứ bậc các anh hùng chưa bao giờ là chung cuộc và cố định; các vị thần vĩ đại không được sinh ra nữa, nhưng các anh hùng mới luôn có thể xuất hiện từ những người đã mất. Một khác biệt quan trọng nữa giữa việc tôn thờ anh hùng với việc tôn thờ thần thánh đó là người anh hùng đã trở thành trung tâm của đặc trưng nhóm địa phương[49].
Các kì công của Heracles được xem như bình minh của thời đại các anh hùng. Ba sự kiện vĩ đại cũng được quy cho thời đại này: cuộc viễn chinh của những thủy thủ tàu Argo, các huyền thoại nhiều đời về thành Thebes và cuộc chiến thành Troia[50].
Herakles và các hậu duệ
Herakles cũng đi vào sự thờ cúng và thần thoại của người Etrusca và La Mã, và câu cảm thán "mehercule" [56] cũng quen thuộc với những người La Mã như câu "Herakleis" trong tiếng Hy Lạp[55]. Ở Italia ông còn được thờ như một vị thần của thương nhân, mặc dù có những người khác cầu xin ông những ân huệ riêng ban may mắn hoặc cứu vớt khỏi hiểm nguy[53].
Herakles thu được uy tín xã hội cao nhất thông qua việc tấn phong ông như ông tổ chính thức của các vị vua Dorian. Điều này có lẽ phục vụ cho việc hợp pháp hóa những cuộc di cư của người Dorian xuống đồng bằng Peloponnese. Trong sự huyền thoại hóa này, Hyllus, anh hùng của một bộ lạc Dorian mang tên ông, trở thành con của Herakles và là một Heracleidae hay Heraclids (những con cháu của Herakles, đặc biệt những hậu duệ của nhánh Hyllus — những Heracleidae khác bao gồm Macaria, Lamos, Manto, Bianor, Tlepolemus, và Telephus). Các Heracleidae này đã chinh phục các vương quốc thuộc Peloponnese như Mycenae, Sparta và Argos, tuyên bố, chiếu theo truyền thuyết, quyền cai trị họ từ thời tổ tiên (tức Herakles). Sự nổi lên thống trị này thường được gọi là "cuộc xâm lược Dorian". Sau này các vị vua Lydia và tiếp đến là Macedonia, những người cai trị ở cùng địa vị, cũng trở thành những Heracleidae[57].
Các thành viên khác của thế hệ các anh hùng đầu tiên này, như Perseus, Deucalion, Theseus và Bellerophon, có nhiều nét chung với Herakles. Giống như ông, các kì tích của họ thường được tiến hành đơn độc, phi thường gần như trong truyện cổ tích, khi họ tiêu diệt các quái vật như Chimera và Medusa. Các cuộc phiêu lưu của Bellerophon cũng rập khuôn, tương tự như của Herakles và Theseus. Việc buộc người anh hùng cái chết cầm chắc cũng là một chủ đề lặp lại của truyền thống anh hùng sớm này, được sử dụng trong các trường hợp của Perseus và Bellerophon[58].
Những anh hùng trên tàu Argo
Mặc dù Apollonius viết bài ca của mình vào thế kỉ thứ ba trước CN, những bộ phận cấu thành câu chuyện về các Argonaut xuất hiện sớm hơn Odyssey, thiên anh hùng ca cho thấy sự gần gũi với những chiến công của Jason (sự lưu lạc của Odysseus có thể một phần dựa trên đó)[60]. Trong thời kì cổ đại chuyến viễn chinh này được xem như một sự thực lịch sử, một tình tiết trong sự mở cửa Biển Đen đối với thương mại và công cuộc thực dân hóa Hy Lạp[61]. Câu chuyện về các Argonaut cũng đặc biệt phổ biến (tương tự như huyền thoại Herakles), tạo nên một tập hợp truyện kể mà một số những nhân vật truyền kì địa phương gắn với nó. Đặc biệt, câu chuyện về Medea thu hút trí tưởng tượng của các nhà thơ viết bi kịch[62].
Nhà Atreus và huyền thoại thành Thebes
Tập anh hùng ca Thebes liên hệ với những sự kiện đặc biệt gắn với Cadmus, người thành lập thành phố, và sau đó với những việc làm của Laius và Oedipus ở Thebes; một chuỗi những truyện kể cuối cùng dẫn tới sự cướp phá thành phố trong bàn tay của Bảy Người Chống Lại Thebes và Epigoni[64]. (Không rõ liệu Bảy Người có được mô tả ở anh hùng ca ban đầu). Ở chừng mực liên quan tới Oedipus, các ghi chép về anh hùng ca ban đầu dường như đưa ông tiếp tục cai trị ở Thebes sau khi khám phá rằng Iokaste là mẹ ông, và sau đó cưới người vợ thứ hai người trở thành mẹ của các con ông - khác biệt rõ ràng với câu chuyện chúng ta được biết thông qua bi kịch (ví dụ nhà vua Oedipus của Sophocles) và các ghi chép thần thoại về sau[65].
Chiến tranh Troia và hậu chiến
- Để biết thêm chi tiết về chủ đề này, xem Cuộc chiến thành Troia và Tập Anh hùng ca
Tập Anh hùng ca (Epikos Kyklos), một tuyển tập các sử thi anh hùng, bắt đầu với những sự kiện dẫn đến chiến tranh: Eris và quả táo vàng của Kallisti, sự phân xử của Paris, vụ bắt cóc Helen, lễ hiến tế Iphigenia ở Aulis. Để lấy lại Helen, những người Hy Lạp thực hiện một chuyến viễn chinh vĩ đại dưới quyền tổng chỉ huy của anh trai Menelaus, Agamemnon, vua của Argos hay Mycenae, nhưng những người Troia từ chối trả lại Helen. Iliad, được đặt trong bối cảnh năm thứ mười của cuộc chiến, kể về mối bất hòa giữa Agamemnon và Achilles, người là chiến binh Hy Lạp ưu tú nhất, và cái chết nối tiếp nhau của của người bạn yêu dấu của Achilles là Patroclus và con út của vua Troia Priam, Hector. Sau cái chết của Hector, Troia được hỗ trợ thêm bởi hai đồng minh bên ngoài, Penthesilea - nữ hoàng của bộ lạc Amazon, và Memnon, vua của Ethiopia và con trai của nữ thần bình minh Eos[68]. Achilles tiêu diệt cả hai người, nhưng Paris đã giết Achilles với một mũi tên cắm vào gót chân, phần duy nhất của cơ thể ông có thể bị thương tổn của bởi vũ khí con người. Trước khi chiếm được Troia, những người Hy Lạp phải chiếm được bức tượng gỗ (gọi là Palladium) Pallas Athena bảo vệ sự tồn vong của thành phố. Cuối cùng, với sự giúp đỡ của Athena, họ xây dựng Con ngựa gỗ thành Troia. Bất chấp những sự cảnh báo của con gái Priam là Cassandra, dân chúng Troia bị thuyết phục bởi Sinon, một người Hy Lạp giả vờ đào ngũ, đã đem con ngựa gỗ khổng lồ vào trong bức tường thành Troia để hiến cho Athena; thầy tư tế Laocoon, người cố gắng tiêu hủy con ngựa, đã bị giết bởi những con rắn biển. Vào ban đêm người Hy Lạp hành quân trở lại, và lính Hy Lạp từ trong con ngựa chui ra mở cổng thành. Trong cuộc cướp phá triệt để sau đó, Priam và những con trai còn lại bị giết; những người phụ nữ bị bắt làm nô lệ ở nhiều thành bang Hy lạp khác nhau. Những chuyến hành trình hồi hương của những chỉ huy quân Hy Lạp (bao gồm những chuyến lưu lạc của Odysseus và Aeneas, và sự sát hại Agamemnon) được kể trong hai anh hùng ca, Nostoi (Những cuộc trở về) đã thất lạc và Odyssey của Hómēros [69]. Tập anh hùng ca Troia cũng bao gồm những cuộc phiêu lưu của thế hệ con cháu những người tham chiến ở Troia (ví dụ như Orestes và Telemachus)[68].
Cuộc chiến thành Troia cung cấp rất nhiều chủ đề và trở thành nguồn cảm hứng chính cho các nghệ sĩ Hy Lạp cổ đại (chẳng hạn các phù điêu ở Parthenon mô tả vụ cướp thành Troia); sự ưa chuộng đối với các chủ đề xuất phát từ tập anh hùng ca Troia trong nghệ thuật chỉ ra tầm quan trọng của nó đối với văn minh Hy Lạp[69]. Tập anh hùng ca thần thoại tương tự cũng đã gây cảm hứng cho một loạt các tác phẩm văn học châu Âu về sau. Ví dụ, các tác giả châu Âu Trung cổ về Troia, không tiếp cận Hómēros từ tác phẩm gốc, đã tìm thấy trong truyền thuyết về Troia một nguồn truyện kể anh hùng và lãng mạn dồi dào và một khuôn khổ thuận tiện phù hợp với những lí tưởng phong nhã và thượng võ - tinh thần hiệp sĩ - của họ. Các tác giả thế kỉ 12, như Benoît de Sainte-Maure (Roman de Troie [1154–60]) và Joseph of Exeter (De Bello Troiano, 1183]) mô tả cuộc chiến trong khi viết lại phiên bản chuẩn họ tìm thấy trong Dictys và Dares. Do đó học theo lời khuyên của Horace và ví dụ của Virgil, họ viết lại một bài ca về Troia thay vì kể lại một thứ hoàn toàn mới mẻ[70].
Các quan niệm của người Hy Lạp và La Mã về thần thoại
Thần thoại nằm ở trung tâm của cuộc sống hàng ngày ở Hy Lạp cổ đại[71]. Những người Hy Lạp xem thần thoại là một phần của lịch sử của mình. Họ sử dụng thần thoại để giải thích các hiện tượng tự nhiên, sự đa dạng văn hóa, các mối thù địch và tình bằng hữu truyền thống. Đó cũng là một nguồn kiêu hãnh khi có thể dùng nó để lần ra tổ tiên của một lãnh tụ nào đó là một vị thần hay anh hùng thần thoại. Tuy nhiên có vài người từng nghi ngờ liệu có sự thực đằng sau những ghi chép về cuộc chiến thành Troia trong Iliad và Odyssey. Theo Victor Davis Hanson, một nhà sử gia quân sự, một nhà bình luận chính trị và từng là một giáo sư về cổ điển, và John Heath, phó giáo sư về thời Cổ điển ở Đại học Santa Clara, kiến thức sâu sắc của anh hùng ca Hómēros được người Hy Lạp cho là cơ sở cho sự tiếp biến văn hóa của họ. Anh hùng ca Hómēros là "nền giáo dục của Greece" (Ἑλλάδος παίδευσις), và thơ ông là "cuốn sách"[72].Triết học và huyền thoại
Một số triết gia cấp tiến như Xenophanes xứ Colophon bắt đầu gắn nhãn các câu chuyện cổ tích của các nhà thơ là những lời nói dối báng bổ trong thế kỉ 6 trước CN; Xenophanes phàn nàn rằng Hómēros và Hesiod quy cho các vị thần "tất cả những gì đáng hổ thẹn và ô nhục trong con người; họ ăn cắp, ngoại tình, và lừa gạt lẫn nhau"[74]. Lối suy nghĩ này tìm thấy sự biểu đạt bao quát nhất của nó trong các cuốn Politeia (Cộng Hòa) và Nomoi (Luật Pháp) của Plato. Plato tạo nên những huyền thoại có tính ngụ ngôn của riêng ông (như ảo ảnh của Er trong "Cộng Hòa"), tấn công các sự tích truyền thống về những trò lừa, ngoại tình, ăn cắp của các vị thần là vô luân, và phản đối vai trò trung tâm của chúng trong văn học[6]. Sự chỉ trích của Plato là thách thức nghiêm trọng đầu tiên đối với truyền thống thần thoại Hómēros [72], xem thần thoại như "lời huyên thuyên của những mụ vợ già"[75]. Về phần mình, Aristotle chỉ trích những cách tiếp cận triết học kiểu thần thoại trước Socrates và nhấn mạnh rằng "Hesiod và các tác giả thần luận chỉ liên hệ chỉ với những gì dường như hợp lí với chính họ, không hề đả động gì tới chúng ta ... Nhưng không đáng để cho là nghiêm túc những nhà văn tán dương phong cách thần thoại; vì đối với những người thực hiện bằng cách chứng tỏ sự khẳng định của họ, chúng ta phải kiểm tra chéo chúng"[73].
Tuy nhiên, ngay cả Plato cũng không tìm cách dứt bỏ chính ông và xã hội của ông khỏi ảnh hưởng của thần thoại; sự miêu tả của ông về Socrates dựa trên các mô hình bi kịch và anh hùng ca truyền thống, được sử dụng bởi triết gia để ca ngợi cuộc đời chính trực của người thầy của ông [76].
Hanson và Heath đánh giá rằng sự từ chối của Plato đối với truyền thống Hómēros không được đón nhận thuận lợi bởi nền văn hóa Hy Lạp dân dã[72]. Các huyền thoại cổ xưa vẫn sống trong các tín ngưỡng địa phương; chúng tiếp tục ảnh hưởng tới thơ ca và tạo nên chủ đề chính cho các bức tranh và tượng điêu khắc[73].
Thẳng thắn hơn, nhà bi kịch thế kỉ thứ 5 trước CN Euripides thường chơi đùa với các truyền thống cổ xưa, chế giễu chúng, và thông qua lời những nhân vật của ông tiêm vào khán giả những nhận xét hoài nghi. Tuy nhiên các chủ đề mà các vở kịch của ông được lấy, không có ngoại lệ nào, từ thần thoại. Nhiều vở trong số đó được viết để đáp lại một phiên bản của một người tiền bối về cùng một huyền thoại hay tương tự. Euripides chủ yếu công kích các huyền thoại về các vị thần và bắt đầu sự chỉ trích với một lý do phản đối tương tự như đã được diễn đạt trước đó bởi Xenocrates: các vị thần, như được diễn đạt trong truyền thống, là quá mô phỏng hình dạng con người một cách ngu xuẩn[74].
Chủ nghĩa duy lí thời Hy lạp hóa và La Mã
Trong thời kỳ Hy Lạp hóa, thần thoại giữ thanh thế về tri thức tinh hoa, đánh dấu những người sở hữu nó thuộc về một giai cấp nào đó. Cùng thời điểm đó, sự trở lại hoài nghi của thời đại Cổ điển trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết[77]. Nhà ghi chép thần thoại Euhemerus thiết lập nên truyền thống tìm kiếm những cơ sở lịch sử thực sự cho các nhân vật và sự kiện thần thoại[78]. Mặc dù công trình gốc của ông (Hiera Anagraphê, tức "Lịch sử thiêng liêng") bị thất lạc, nhưng nó được biết đến thông qua những gì được ghi chép bởi Diodorus và Lactantius[79].Sự chú giải duy lí về huyền thoại trở nên phổ biến chưa từng có dưới thời Đế quốc La Mã, nhờ các lý thuyết duy vật của triết học khắc kỉ và khoái lạc. Những người khắc kỉ đưa ra các giải thích về các vị thần và anh hùng như những hiện tượng vật lí, trong khi những người theo thuyết thần thoại lịch sử của Euhemerus lí giải họ như những nhân vật lịch sử. Đồng thời, những người khắc kỉ và những người theo phái tân Plato (neoplatonists) khuyến khích ý nghĩa đạo đức của truyền thống thần thoại, thường dựa trên những từ nguyên Hy Lạp[80]. Thông qua thông điệp của Epicur, Lucretius đã tìm cách loại trừ những nỗi sợ hãi mê tín trong tâm trí những đồng bào của ông[81]. Ngay cả Livy cũng tỏ ra hoài nghi về truyền thống thần thoại và tuyên bố rằng ông không định thẩm xét những huyền thoại như vậy[82]. Thách thức với những người La Mã có một ý thức biện hộ và mạnh mẽ về truyền thống tôn giáo là bảo vệ truyền thống đó trong khi phải thừa nhận rằng nó thường là mảnh đất màu mỡ cho sự mê tín. Nhà khảo cổ Varro, người coi tôn giáo là một thể chế của loài người với tầm quan trọng to lớn trong sự bảo tồn những điều thiện trong xã hội, dành nghiên cứu nghiêm khắc cho nguồn gốc của các tín ngưỡng tôn giáo. Trong Antiquitates Rerum Divinarum (đã không còn tồn tại, nhưng được cuốn "Thành phố của Chúa của Augustine nhắc lại cách tiếp cận tổng quát), Varro lập luận rằng trong khi những người mê tín sợ các vị thần, những người tín ngưỡng thực sự lại tôn kính họ như cha mẹ[81]. Trong công trình của mình ông phân biệt ba loại thần thánh:
- Các vị thần của tự nhiên: các dạng nhân cách hóa của các hiện tượng tự nhiên như mưa, bão, lửa...
- Các vị thần của các nhà thơ: được sáng tạo bởi các thi sĩ vô lương tâm để gây ra các xúc cảm mạnh
- Các vị thần bảo trợ thành bang: được sáng tạo bởi các nhà lập pháp khôn ngoan để xoa dịu và khai sáng dân chúng.
Xu hướng dung hợp
Sưu tầm ở thế kỉ thứ 2 còn tồn tại về các bài ca Orpheus và Saturnalia của Macrobius Ambrosius Theodosius (thế kỉ thứ 5) bị ảnh hưởng bởi các thuyết duy lí cũng như những khuynh hướng dung hợp. Các bài ca Orpheus là một tập hợp những tác phẩm thơ ca tiền cổ điển, được quy cho Orpheus, người chính mình là chủ đề của một huyền thoại trứ danh. Trong thực tế, các bài thơ này chắc hẳn được sáng tác bởi một vài nhà thơ khác nhau, và chứa một tập hợp phong phú những gợi ý về thần thoại châu Âu tiền sử[89]. Mục đích được khẳng định của Saturnalia là truyền tải văn hóa Hy Lạp Macrobius tiếp thu được từ vốn đọc của ông, mặc dù phần nhiều những trừng phạt của thần thánh trong tác phẩm được tô vẽ bằng các thần thoại và thần luận Ai Cập và Bắc Phi (vốn cũng ảnh hưởng tới cách diễn đạt của Virgil). Trong Saturnalia tái xuất hiện những bình chú thần thoại chịu ảnh hưởng của bởi thuyết thần thoại lịch sử, những người khắc kỉ và tân Plato[80].
Giải thích dưới cách nhìn hiện đại
Nguồn gốc của cách lí giải hiện đại về thần thoại Hy Lạp được xem bởi một số học giả như sự phản ứng kép ở cuối thế kỉ 18 chống lại "thái độ truyền thống của sự hằn thù Thiên Chúa giáo", trong đó sự tái diễn giải Thiên Chúa giáo về thần thoại như một "lời nói dối" hay "chuyện hoang đường" vẫn duy trì[90]. Ở Đức, vào khoảng 1795, có một mối quan tâm gia tăng về Hómēros và thần thoại Hy Lạp. Ở Göttingen, Johann Matthias Gesner bắt đầu làm sống lại những nghiên cứu Hy Lạp, trong khi người kế tục ông, Christian Gottlob Heyne, làm việc cùng với Johann Joachim Winckelmann, và thiết lập những nền tảng cho nghiên cứu thần thoại ở Đức và các nước khác[91].Các cách tiếp cận so sánh và phân tâm học
Sigmund Freud đã giới thiệu một quan niệm sinh học và xuyên lịch sử (transhistorical) về con người và một quan điểm xem thần thoại như một cách biểu đạt những tư tưởng bị dồn nén. Cách diễn giải giấc mơ là nền tảng của cách diễn giải thần thoại Freud và quan niệm của Freud về việc nằm mơ thừa nhận tầm quan trọng của những mối quan hệ ngữ cảnh đối với sự diễn giải bất kì yếu tố riêng rẽ nào trong một giấc mơ. Đề xuất này tìm thấy một sự xích lại gần nhau quan trọng giữa các cách tiếp cận cấu trúc luận và phân tâm học đối với huyền thoại trong tư tưởng của Freud[94]. Carl Jung đã mở rộng cách tiếp cận tâm lí, xuyên lịch sử với lí thuyết về "vô thức tập thể" và các "nguyên mẫu" (archetype, tức các mô hình cổ xưa truyền lại), thường được mã hóa trong thần thoại, thứ nảy sinh từ nó[2]. Theo Jung, "các yếu tố cấu trúc hình thành nên huyền thoại cần phải xuất hiện trong tâm trí vô thức"[95]. So sánh phương pháp luận của Jung với lí thuyết của Joseph Campbell, Robert A. Segal kết luận rằng "để diễn giải một huyền thoại Campbell đơn giản nhận diện những nguyên mẫu trong nó. Một diễn giải về Odyssey, chẳng hạn, sẽ chỉ ra đời sống Odysseus tuân theo một mô hình anh hùng. Jung, trái lại, xem sự xác định các nguyên mẫu chỉ đơn thuần là bước đầu tiên của sự diễn giải một thần thoại"[96]. Karl Kerényi, một trong những người sáng lập những nghiên cứu hiện đại về thần thoại Hy Lạp, đã từ bỏ quan niệm ban đầu của mình về thần thoại, để áp dụng các lý thuyết về nguyên mẫu của Jung cho thần thoại Hy Lạp[97].
Các lí thuyết về nguồn gốc
Khảo cổ học và thần thoại học, mặt khác, đã chứng tỏ rằng những người Hy Lạp cổ được gây cảm hứng bởi một số nền văn minh Tiểu Á và Cận Đông. Adonis dường như là bản sao Hy Lạp - rõ ràng trong tín ngưỡng hơn trong thần thoại - của một vị "thần hấp hối" của Cận Đông. Cybele bắt nguồn từ văn hóa Anatolia trong khi rất nhiều tranh tượng về Aphrodite nảy sinh từ các nữ thần Semit. Cũng có sự song song khả dĩ giữa các thế hệ thần sớm nhất (Chaos và con của nó) với Tiamat trong Enûma Eliš (huyền thoại Babylon)[103]. Theo Meyer Reinhold, "các quan niệm thần phả Cận Đông, liên quan tới sự kế tục các thần thông qua bạo lực và các mâu thuẫn quyền lực giữa các thế hệ, đã tìm thấy con đường của chúng ... đi vào thần thoại Hy Lạp"[104]. Thêm vào những nguồn gốc Cận Đông và Ấn-Âu, một số học giả suy đoán những món nợ của thần thoại Hy Lạp với các xã hội tiền Hy Lạp: Crete, Mycenae, Pylos, Thebes và Orchomenus[105]. Các nhà sử học tôn giáo hứng thú với một số cấu trúc dường như cổ xưa của thần thoại liên hệ với Crete (thần trong hình dáng bò, Zeus và Europa, Pasiphaë ăn nằm với bò và sinh ra Minotaur,...). Giáo sư Martin P. Nilsson kết luận rằng tất cả những huyền thoại Hy Lạp cổ điển nổi tiếng đều gắn bó với các trung tâm văn hóa Mycenae và bám rễ vào các thời tiền sử[106]. Tuy nhiên, theo Burkert, tranh tượng của Thời kì Cung điện Minos hầu như không cung cấp sự khẳng định nào cho các lí thuyết này[107].
Mô típ trong văn học nghệ thuật phương Tây
Chú thích và tham khảo
- ^ "Volume: Hellas, Article: Greek Mythology". Encyclopaedia The Helios. (1952).
- ^ a b c d e f g h i j "Greek Mythology". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ J.M. Foley, Hómēros Simpson's Traditional Art, 43
- ^ a b F. Graf, Greek Mythology, 200
- ^ R. Hard, The Routledge Handbook of Greek Mythology, 1
- ^ a b c Miles, Classical Mythology in English Literature, 7
- ^ a b Klatt-Brazouski,Ancient Greek nad Roman Mythology, xii
- ^ Miles, Classical Mythology in English Literature, 8
- ^ P. Cartledge, The Spartans, 60, and The Greeks, 22
- ^ Cuốn bách khoa toàn thư Suda tường thuật vai trò của Daedalus trong việc thỏa mãn "ham muốn trái tự nhiên" ("unnatural lust") của Pasiphaë với con bò đực của Poseidon: "Do nguồn gốc và sự khiển trách đối với những tội ác này được quy cho Daidalos và hắn bị ghê tởm vì chúng, hắn trở thành chủ đề của câu ngạn ngữ" [1], Encyclopedia: Greek Gods, Spirits, Monsters
- ^ Homer, Iliad, 8. An epic poem about the Battle of Troy. 366–369
- ^ Cuthbertson, Huyền thoại chính trị và anh hùng ca (Political Myths and Epics) (Nhà xuất bản Michigan State University) 1975 đã lựa chọn một phạm vi anh hùng ca rộng hơn, từ Gilgamesh tới Henriade của Voltaire, nhưng chủ để trung tâm của ông, là huyền thoại mã hóa các cơ chế của vận động văn hóa, cấu trúc nên một cộng đồng bằng cách tạo ra một đồng thuận về luân lí, là một quan niệm chủ lưu áp dụng cho thần thoại Hy Lạp.
- ^ Albala-Johnson-Johnson, Understanding the Odyssey, 17
- ^ Albala-Johnson-Johnson, Understanding the Odyssey, 18
- ^ A. Calimach, Lovers' Legends: The Gay Greek Myths;, 12–109
- ^ W.A. Percy, Pederasty and Pedagogy in Archaic Greece, 54
- ^ a b K. Dowden, The Uses of Greek Mythology, 11
- ^ G. Miles, Classical Mythology in English Literature, 35
- ^ Các thần đất là các vị thần sống ở dưới mặt đất, thường gắn với sự sinh sôi. Có sự chồng lấn về chức năng giữa các thần đất và thần trên Olympia, chẳng hạn giữa Persephone và Demeter.
- ^ Có sự khác biệt giữa các văn bản ghi chép thần thoại về chuyện chiếc bình của Pandora chứa tai họa hay phước lành. Từ “Chiếc hộp” trong ngôn ngữ hiện đại là kết quả của môt sự dịch sai ở thế kỉ 16
- ^ Hesiod, Works and Days, 90–105
- ^ Ovid, Metamorphoses, I, 89–162
- ^ Klatt-Brazouski, Ancient Greek and Roman Mythology, 10
- ^ a b Hesiod, Theogony, 116–138
- ^ Hesiod, Theogony, 713–735
- ^ Guirand, Felix (1987) [1959]. "Greek Mythology". trong Guirand, Felix. New Larousse Encyclopedia of Mythology. Trans. Richard Aldington và Delano Ames. Hamlyn. tr. 98. ISBN 0-600-02350-8.
- ^ Guirand, p. 108
- ^ Homeric Hymn to Hermes, 414–435
- ^ G. Betegh, The Derveni Papyrus, 147
- ^ W. Burkert, Greek Religion, 236
* G. Betegh, The Derveni Papyrus, 147 - ^ "Greek Mythology". Encyclopædia Britannica. (2002).
* K. Algra, The Beginnings of Cosmology, 45 - ^ H.W. Stoll, Religion and Mythology of the Greeks, 8
- ^ "Greek Religion". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ J. Cashford, The Homeric Hymns, vii
- ^ G. Nagy, Greek Mythology and Poetics, 54
- ^ W. Burkert, Greek Religion, 182
- ^ H.W. Stoll, Religion and Mythology of the Greeks, 4
- ^ H.W. Stoll, Religion and Mythology of the Greeks, 20ff
- ^ G. Mile, Classical Mythology in English Literature, 38
- ^ G. Mile, Classical Mythology in English Literature, 39
- ^ Homeric Hymn to Aphrodite, 75–109
- ^ I. Morris, Archaeology As Cultural History, 291
- ^ J. Weaver, Plots of Epiphany, 50
- ^ R. Bushnell, A Companion to Tragedy, 28
- ^ K. Trobe, Invoke the Gods, 195
- ^ M.P. Nilsson, Greek Popular Religion, 50
- ^ Homeric Hymn to Demeter, 255–274
- ^ F.W. Kelsey, An Outline of Greek and Roman Mythology, 30
- ^ a b ;Raffan-Burkert, Greek Religion, 206
- ^ F.W. Kelsey, An Outline of Greek and Roman Mythology, 30; H. J. Rose, A Handbook of Greek Mythology, 340
- ^ H. J. Rose, A Handbook of Greek Mythology, 10
- ^ C. F. Dupuis, The Origin of All Religious Worship, 86
- ^ a b "Heracles". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ W. Burkert, Greek Religion, 211; T. Papadopoulou, Heracles and Euripidean Tragedy, 1
- ^ a b W. Burkert, Greek Religion, 211
- ^ Nghĩa đen là bởi Hercules, tỏ ý kinh ngạc
- ^ Herodotus, The Histories, I, 6–7; W. Burkert, Greek Religion, 211
- ^ G.S. Kirk, Myth, 183
- ^ Apollodorus, Library and Epitome, 1.9.16; Apollonius, Argonautica, I, 20ff; Pindar, Pythian Odes, Pythian 4.1
- ^ "Argonaut". Encyclopædia Britannica. (2002).; P. Grimmal, The Dictionary of Classical Mythology, 58
- ^ "Argonaut". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ P. Grimmal, The Dictionary of Classical Mythology, 58
- ^ Y. Bonnefoy, Greek and Egyptian Mythologies, 103
- ^ R. Hard, The Routledge Handbook of Greek Mythology, 317
- ^ R. Hard, The Routledge Handbook of Greek Mythology, 311
- ^ "Trojan War". Encyclopaedia The Helios. (1952).; "Troy". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ J. Dunlop, The History of Fiction, 355
- ^ a b "Troy". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ a b "Trojan War". Encyclopaedia The Helios. (1952).
- ^ D. Kelly, The Conspiracy of Allusion, 121
- ^ Albala-Johnson-Johnson, Understanding the Odyssey, 15
- ^ a b c Hanson-Heath, Who Killed Homer, 37
- ^ a b c J. Griffin, Greek Myth and Hesiod, 80
- ^ a b F. Graf, Greek Mythology, 169–170
- ^ Plato, Theaetetus, 176b
- ^ Plato, Apology, 28b-d
- ^ M.R. Gale, Myth and Poetry in Lucretius, 89
- ^ "Eyhemerus". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ R. Hard, The Routledge Handbook of Greek Mythology, 7
- ^ a b J. Chance, Medieval Mythography, 69
- ^ a b P.G. Walsh, The Nature of Gods (Introduction), xxvi
- ^ a b c M.R. Gale, Myth and Poetry in Lucretius, 88
- ^ M.R. Gale, Myth and Poetry in Lucretius, 87
- ^ Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.11
- ^ Cicero, De Divinatione, 2.81
- ^ P.G. Walsh, The Nature of Gods (Introduction), xxvii
- ^ North-Beard-Price, Religions of Rome, 259
- ^ J. Hacklin, Asiatic Mythology, 38
- ^ Sacred Texts, Orphic Hymns
- ^ Robert Ackerman, 1991. Introduction to Jane Ellen Harrison's "A Prolegomena to the Study of Greek Religion", xv
- ^ F. Graf, Greek Mythology, 9
- ^ a b "myth". Encyclopædia Britannica. (2002).
- ^ D. Allen, Structure and Creativity in Religion, 9
* Robert A. Segal, Theorizing about Myth, 16 - ^ R. Caldwell, The Psychoanalytic Interpretation of Greek Myth, 344
- ^ C. Jung, The Psychology of the Child Archetype, 85
- ^ R. Segal, The Romantic Appeal of Joseph Campbell, 332–335
- ^ F. Graf, Greek Mythology, 38
- ^ T. Bulfinch, Bulfinch's Greek and Roman Mythology, 241
- ^ T. Bulfinch, Bulfinch's Greek and Roman Mythology, 241–242
- ^ T. Bulfinch, Bulfinch's Greek and Roman Mythology, 242
- ^ D. Allen, Religion, 12
- ^ H.I. Poleman, Review, 78–79
* A. Winterbourne, When the Norns Have Spoken, 87 - ^ L. Edmunds, Approaches to Greek Myth, 184
* Robert A. Segal, A Greek Eternal Child, 64 - ^ M. Reinhold, The Generation Gap in Antiquity, 349
- ^ W. Burkert, Greek Religion, 23
- ^ M. Wood, In Search of the Trojan War, 112
- ^ W. Burkert, Greek Religion, 24
- ^ a b c "Greek mythology". Encyclopædia Britannica. (2002).
* L. Burn, Greek Myths, 75 - ^ l. Burn, Greek Myths, 75
- ^ l. Burn, Greek Myths, 75–76
- ^ Klatt-Brazouski, Ancient Greek and Roman Mythology, 4
Các tư liệu gốc
- Aeschylus, The Persians. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Aeschylus, Prometheus Bound. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Apollodorus, Library and Epitome. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Apollonius of Rhodes, Argonautica, Book I. Xem văn bản gốc tại Sacred Texts.
- Cicero, De Divinatione. Xem văn bản gốc tại Thư viện Latin.
- Cicero, Tusculanae resons. Xem văn bản gốc tại Thư viện Latin.
- Herodotus, The Histories, I. Xem văn bản gốc tại Sacred Texts.
- Hesiod, Works and Days. Được dịch sang tiếng Anh bởi Hugh G. Evelyn-White.
Hesiod: Theogony tại Wikisource
- Homer, Iliad. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Homeric Hymn to Aphrodite. dịch sang tiếng Anh bởi Gregory Nagy.
- Homeric Hymn to Demeter. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Homeric Hymn to Hermes. Xem bản dịch tiếng Anh tại Thư viện trực tuyến về Cổ điển và Trung cổ.
- Ovid, Metamorphoses. Xem văn bản gốc tại Thư viện Latin.
- Pausanias.
- Pindar, Pythian Odes, Pythian 4: For Arcesilas of Cyrene Chariot Race 462 BC. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Plato, Apology. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
- Plato, Theaetetus. Xem văn bản gốc tại Chương trình Perseus.
Tư liệu thứ cấp
- Ackerman, Robert (1991—Reprint edition). "Introduction". Prolegomena to the Study of Greek Religion bởi Jane Ellen Harrison. Princeton University Press. ISBN 0-691-01514-7.
- Albala Ken G, Johnson Claudia Durst, Johnson Vernon E. (2000). "Origin of Mythology". Understanding the Odyssey. Courier Dover Publications. ISBN 0-486-41107-9.
- Algra, Keimpe (1999). "The Beginnings of Cosmology". The Cambridge Companion to Early Greek Philosophy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-44667-8.
- Allen, Douglas (1978). "Early Methological Approaches". Structure & Creativity in Religion: Hermeneutics in Mircea Eliade's Phenomenology and New Directions. Walter de Gruyter. ISBN 90-279-7594-9.
- "Argonaut". Encyclopædia Britannica. (2002).
- Betegh, Gábor (2004). "The Interpretation of the poet". The Derveni Papyrus. Cambridge University Press. ISBN 0-521-80108-7.
- Bonnefoy, Yves (1992). "Kinship Structures in Greek Heroic Dynasty". Greek and Egyptian Mythologies. University of Chicago Press. ISBN 0-226-06454-9.
- Bulfinch, Thomas (2003). "Greek Mythology and Homer". Bulfinch's Greek and Roman Mythology. Greenwood Press. ISBN 0-313-30881-0.
- Burkert, Walter (2002). "Prehistory and the Minoan Mycenaen Era". Greek Religion: Archaic and Classical (dịch bởi John Raffan). Blackwell Publishing. ISBN 0-631-15624-0.
- Burn, Lucilla (1990). Greek Myths. University of Texas Press. ISBN 0-292-72748-8.
- Bushnell, Rebecca W. (2005). "Helicocentric Stoicism in the Saturnalia: The Egyptian Apollo". Medieval A Companion to Tragedy. Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-0735-9.
- Chance, Jane (1994). "Helicocentric Stoicism in the Saturnalia: The Egyptian Apollo". Medieval Mythography. University Press of Florida. ISBN 0-8130-1256-2.
- Caldwell, Richard (1990). "The Psychoanalytic Interpretation of Greek Myth". Approaches to Greek Myth. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-3864-9.
- Calimach, Andrew (2002). "The Cultural Background". Lovers' Legends: The Gay Greek Myths. Haiduk Press. ISBN 0-9714686-0-5.
- Cartledge, Paul A. (2002). "Inventing the Past: History v. Myth". The Greeks. Oxford University Press. ISBN 0-19-280388-3.
- Cartledge, Paul A. (2004). The Spartans (translated in Greek). Livanis. ISBN 960-14-0843-6.
- Cashford, Jules (2003). "Introduction". The Homeric Hymns. Penguin Classics. ISBN 0-14-043782-7.
- Dowden, Ken (1992). "Myth and Mythology". The Uses of Greek Mythology. Routledge (UK). ISBN 0-415-06135-0.
- Dunlop, John (1842). "Romances of Chivalry". The History of Fiction. Carey and Hart. ISBN 1-149-40338-1.
- Edmunds, Lowell (1980). "Comparative Approaches". Approaches to Greek Myth. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-3864-9.
- "Euhemerus". Encyclopædia Britannica. (2002).
- Foley, John Miles (1999). "Homeric and South Slavic Epic". Homer's Traditional Art. Penn State Press. ISBN 0-271-01870-4.
- Gale, Monica R. (1994). "The Cultural Background". Myth and Poetry in Lucretius. Cambridge University Press. ISBN 0-521-45135-3.
- "Greek Mythology". Encyclopædia Britannica. (2002).
- "Greek Religion". Encyclopædia Britannica. (2002).
- Griffin, Jasper (1986). "Greek Myth and Hesiod". The Oxford Illustrated History of Greece and the Hellenistic World edited by John Boardman, Jasper Griffin and Oswyn Murray. Oxford University Press. ISBN 0-19-285438-0.
- Grimal, Pierre (1986). "Argonauts". The Dictionary of Classical Mythology. Blackwell Publishing. ISBN 0-631-20102-5.
- Hacklin, Joseph (1994). "The Mythology of Persia". Asiatic Mythology. Asian Educational Services. ISBN 81-206-0920-4.
- Hanson, Victor Davis; Heath, John (1999). Who Killed Homer (dịch từ tiếng Hy Lạp bởi Rena Karakatsani). Kakos. ISBN 960-352-545-6.
- Hard, Robin (2003). "Sources of Greek Myth". The Routledge Handbook of Greek Mythology: based on H. J. Rose's "A Handbook of Greek mythology". Routledge (UK). ISBN 0-415-18636-6.
- "Heracles". Encyclopædia Britannica. (2002).
- Jung Carl Gustav, Kerényi Karl (2001—Reprint edition). "Prolegomena". Essays on a Science of Mythology. Princeton University Press. ISBN 0-691-01756-5.
- Jung, C.J. (2002). "Troy in Latin and French Joseph of Exeter's "Ylias" and Benoît de Sainte-Maure's "Roman de Troie"". Science of Mythology. Routledge (UK). ISBN 0-415-26742-0.
- Kelly, Douglas (2003). "Sources of Greek Myth". An Outline of Greek and Roman Mythology. Douglas Kelly. ISBN 0-415-18636-6.
- Kelsey, Francis W. (1889). A Handbook of Greek Mythology. Allyn and Bacon.
- Kirk, Geoffrey Stephen (1973). "The Thematic Simplicity of the Myths". Myth: Its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures. University of California Press. ISBN 0-520-02389-7.
- Kirk, Geoffrey Stephen (1974). The Nature of Greek Myths. Harmondsworth: Penguin. ISBN 0-14-021783-5.
- Klatt J. Mary, Brazouski Antoinette (1994). "Preface". Children's Books on Ancient Greek and Roman Mythology: An Annotated Bibliography. Greenwood Press. ISBN 0-313-28973-5.
- "{{{title}}}". Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. (1981–1999). Artemis-Verlag.
- Miles, Geoffrey (1999). "The Myth-kitty". Classical Mythology in English Literature: A Critical Anthology. University of Illinois Press. ISBN 0-415-14754-9.
- Morris, Ian (2000). Archaeology As Cultural History. Blackwell Publishing. ISBN 0-631-19602-1.
- "myth". Encyclopædia Britannica. (2002).
- Nagy, Gregory (1992). "The Hellenization of the Indo-European Poetics". Greek Mythology and Poetics. Cornell University Press. ISBN 0-8014-8048-5.
- Nilsson, Martin P. (1940). "The Religion of Eleusis". Greek Popular Religion. Columbia University Press.
- North John A., Beard Mary, Price Simon R.F. (1998). "The Religions of Imperial Rome". Classical Mythology in English Literature: A Critical Anthology. Cambridge University Press. ISBN 0-521-31682-0.
- Papadopoulou, Thalia (2005). "Introduction". Heracles and Euripidean Tragedy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-85126-2.
- Percy, William Armostrong III (1999). "The Institutionalization of Pederasty". Pederasty and Pedagogy in Archaic Greece. Routledge (UK). ISBN 0-252-06740-1.
- Poleman, Horace I. (March 1943). "Review of "Ouranos-Varuna. Etude de mythologie comparee indo-europeenne by Georges Dumezil"". "Journal of the American Oriental Society" (American Oriental Society) 63 (1): 78–79. JSTOR 594160.
- Reinhold, Meyer (October 20, 1970). "The Generation Gap in Antiquity". "Proceedings of the American Philosophical Society" (American Philosophical Society) 114 (5): 347–365. JSTOR 985800.
- Rose, Herbert Jennings (1991). A Handbook of Greek Mythology. Routledge (UK). ISBN 0-415-04601-7.
- Segal, Robert A. (1991). "A Greek Eternal Child". Myth and the Polis edited by Dora Carlisky Pozzi, John Moore Wickersham. Cornell University Press. ISBN 0-8014-2473-9.
- Segal, Robert A. (April 4, 1990). "The Romantic Appeal of Joseph Campbell". "Christian Century" (Christian Century Foundation).
- Segal, Robert A. (1999). "Jung on Mythology". Theorizing about Myth. Univ of Massachusetts Press. ISBN 1-55849-191-0.
- Stoll, Heinrich Wilhelm (translated by R. B. Paul) (1852). Handbook of the religion and mythology of the Greeks. Francis and John Rivington.
- Trobe, Kala (2001). "Dionysus". Invoke the Gods. Llewellyn Worldwide. ISBN 0-7387-0096-7.
- "Trojan War". Encyclopaedia The Helios. (1952).
- "Troy". Encyclopædia Britannica. (2002).
- "Volume: Hellas, Article: Greek Mythology". Encyclopaedia The Helios. (1952).
- Walsh, Patrick Gerald (1998). "Liberating Appearance in Mythic Content". The Nature of the Gods. Oxford University Press. ISBN 0-19-282511-9.
- Weaver, John B. (1998). "Introduction". The Plots of Epiphany. Walter de Gruyter. ISBN 3-11-018266-1.
- Winterbourne, Anthony (2004). "Spinning and Weaving Fate". When the Norns Have Spoken. Fairleigh Dickinson University Press. ISBN 0-8386-4048-6.
- Wood, Michael (1998). "The Coming of the Greeks". In Search of the Trojan War. University of California Press. ISBN 0-520-21599-0.
Đọc thêm
- Gantz, Timothy (1993). Early Greek Myth: A Guide to Literary and Artistic Sources. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-4410-X.
- Graves, Robert (1955—Cmb/Rep edition 1993). The Greek Myths. Penguin (Non-Classics). ISBN 0-14-017199-1.
- Hamilton, Edith (1942—New edition 1998). Mythology. Back Bay Books. ISBN 0-316-34151-7.
- Kerenyi, Karl (1951—Reissue edition 1980). The Gods of the Greeks. Thames & Hudson. ISBN 0-500-27048-1.
- Kerenyi, Karl (1959—Reissue edition 1978). The Heroes of the Greeks. Thames & Hudson. ISBN 0-500-27049-X.
- Morford M.P.O., Lenardon L.J. (2006). Classical Mythology. Oxford University Press. ISBN 0-19-530805-0.
- Pinsent, John (1972). Greek Mythology. Bantam. ISBN 978-0448008486.
- Pinsent, John (1991). Myths and Legends of Ancient Greece. Library of the World's Myths and Legends. Peter Bedrick Books. ISBN 978-0872262508.
- Powell, Barry (2008). Classical Myth (ấn bản lần thứ 6). Prentice-Hall. ISBN 978-0-13-606171-7.
- Powell, Barry (2001). A Short Introduction to Classical Myth. Prentice-Hall. ISBN 978-0-13-025839-7.
- Ruck Carl, Staples Blaise Daniel (1994). The World of Classical Myth. Carolina Academic Press. ISBN 0-89089-575-9.
- Smith, William (1870), Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology.
- Veyne, Paul (1988). Did the Greeks Believe in Their Myths? An Essay on Constitutive Imagination. (dịch bởi Paula Wissing). University of Chicago. ISBN 0-226-85434-5.
- Woodward, Roger D. (biên soạn) (2007). The Cambridge Companion to Greek Mythology. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-84520-3.
- Mặc Đỗ, Thần nhân và thần thoại Tây phương, Sài Gòn, 1974
- Phan Ngọc, Thần thoại Hy Lạp, Hà Nội: Nxb Văn học, 1988
- Nguyễn Văn Khỏa, Thần thoại Hy Lạp, Nhà Xuất bản Văn học, 2004.
- Nguyễn Cảnh Bình, Nguyễn Hoa Cương, Cao Việt Dũng, Tạ Quang Đông, Những anh hùng Hy Lạp cổ đại, Nxb Thế giới 2005
Liên kết ngoài
 |
Wikimedia Commons có thêm thể loại hình ảnh và tài liệu về: Thần thoại Hy Lạp. |
- Classical Mythology
- A Guide to Greek Gods, Spirits and Monsters Một dẫn nhập về Chư thần Hy Lạp, cũng như các Linh hồn và Quái vật từ các tư liệu cổ điển và các minh họa từ các hình vẽ trên bình Hy Lạp cổ.
- MythWeb các anh hùng, vị thần và quái vật trong thần thoại Hy Lạp với những minh họa hiện đại.
- Timeless Myths cung cấp thông tin và các sự tích từ văn học cổ điển.
- Greek Mythology cung cấp một tổng quan đầy đủ về thần thoại Hy Lạp
- Perseus Digital Library chứa đựng các văn bản toàn văn của các nguồn cổ điển và các bình luận hiện đại từ văn học, triết học và lịch sử Hy Lạp, La Mã và hiện đại. Cũng bao gồm hình ảnh về các vật dụng cổ đại.
- The Androphile Library Greek mythology section giới thiệu những trích đoạn thần thoại Hy Lạp về tình yêu của đàn ông.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét